Thâm hụt ngân sách và thâm hụt thương mại

Giải thích việc thâm hụt ngân sách dẫn đến thâm hụt thương mại là tương đối phức tạp. Nhưng nếu hiểu đơn giản thì cũng có cách. Đó là thâm hụt ngân sách do Chính phủ chi tiêu quá mạnh tay, vượt quá nguồn thu. Trong số chi tiêu đó, có phần mua tài sản của nước ngoài thông qua nhập khẩu. Vì vậy thâm hụt ngân sách dẫn đến thâm hụt thương mại (hay gọi là thâm hụt kép).
Còn hiểu đúng thì cần phải có cách diễn giải đầy đủ và chi tiết hơn. Đầu tiên, thâm hụt ngân sách tất nhiên là Chính phủ chi vượt quá nguồn thu. Chi Chính phủ gồm có chi cho đầu tư công, chi thương xuyên, chi chuyển giao thu nhập... Nguồn thu ngân sách chính là thuế, các loại phí và lệ phí.
Việc chi tiêu Chính phủ quá tay sẽ dẫn đến nguồn tiết kiệm quốc gia bị suy giảm (tiết kiệm quốc gia gồm tiết kiệm của hộ gia đình và tiết kiệm của Chính phủ). Tiết kiệm suy giảm tức nguồn vốn cung ứng cho đầu tư bị suy giảm (vì trong nền kinh tế mở, tiết kiệm sẽ bằng đầu tư + xuất khẩu ròng, còn với nền kinh tế đóng, tiết kiệm sẽ bằng đầu tư). Nguồn cung vốn suy giảm trong khi cầu vốn (để đầu tư không thay đổi) sẽ dẫn đến lãi suất tăng (vậy thâm hụt ngân sách làm tăng lãi suất).
Khi lãi suất trong nền kinh tế tăng lên, điều này dẫn đến tỷ giá hối đoái giảm. Tại sao? Lãi suất VND tăng, nhu cầu chuyển ngoại tệ sang VND để đầu tư gia tăng làm tăng nguồn cung ngoại tệ, và tăng nhu cầu VND. Tăng lãi suất sẽ dẫn đến sự dịch chuyển của dòng vốn quốc tế. Đầu tư ròng của quốc gia sẽ giảm (đầu tư ròng bằng = chênh lệch giữa đầu tư ra và đầu tư vào). Có nghĩa là dòng vốn chảy vào sẽ mạnh hơn chảy ra, các nhà đầu tư nước ngoài có nhu cầu nắm giữ tài sản của VN nhiều hơn vì suất sinh lời cao hơn. Điều này càng làm tăng cung ngoại tệ, tăng cầu VND.
Như vậy, đồng VN sẽ tăng giá và đồng ngoại tệ sẽ giảm giá. Tỷ giá hối đoái sẽ giảm và điều này có tác động đến cán cân thương mại quốc gia. Kết quả của sự tác động này là hạn chế XK mà khuyến khích nhập khẩu và là nguyên nhân của thâm hụt thương mại.

Vậy thâm hụt ngân sách có thể dẫn đến thâm hụt thương mại. Hay tổng quát hơn, đầu tư nhiều hơn tiết kiệm vừa dẫn đến thâm hụt ngân sách vừa dẫn đến thâm hụt thương mại, hay là thâm hụt kép.